شاندیز آسانسور آسانسور ، پله برقی، بالابر، صنعت ساختمان
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
اثر زلزله بر عملکرد آسانسور و راهکارهای مقاوم‌سازی: تضمین امنیت در شرایط بحران 🌎
زلزله، یکی از مخرب‌ترین بلایای طبیعی، می‌تواند تأثیرات ویرانگری بر سازه‌ها، از جمله آسانسورها، داشته باشد. آسانسورها به دلیل ساختار متحرک و اجزای حساس خود، در برابر نیروهای لرزه‌ای آسیب‌پذیر هستند. خرابی آسانسور در هنگام زلزله نه تنها خطر مستقیم جانی برای مسافران ایجاد می‌کند، بلکه می‌تواند عملیات امداد و نجات پس از حادثه را نیز به شدت مختل سازد. از این رو، در مناطق زلزله‌خیز، بررسی دقیق اثرات زلزله بر عملکرد آسانسور و اجرای راهکارهای مقاوم‌سازی ضروری است.
۱. اثرات زلزله بر اجزای آسانسور
نیروهای لرزه‌ای می‌توانند به روش‌های مختلفی بر آسانسور تأثیر بگذارند:
- کابین و وزنه تعادل:
- برخورد با چاهک: نوسانات شدید سازه می‌تواند باعث برخورد کابین و وزنه تعادل با دیواره‌های چاهک، ریل‌ها و یا حتی با یکدیگر شود.
- خروج از ریل: تکان‌های قوی ممکن است باعث خروج کابین یا وزنه تعادل از ریل‌های راهنما شود.
- آسیب به اتصالات: اتصالات کابین و وزنه تعادل به چارچوب نگهدارنده (Frame) و سیم بکسل‌ها ممکن است شل یا پاره شوند.
- ریل‌های راهنما (Guide Rails):
- تغییر شکل و تاب برداشتن: نیروهای برشی و خمشی ناشی از زلزله می‌توانند ریل‌ها را تغییر شکل داده یا تاب بیندازند.
- شل شدن بست‌ها: اتصالات ریل‌ها به دیواره چاهک ممکن است شل شوند، که منجر به عدم پایداری آن‌ها می‌گردد.
- سیم بکسل‌ها (Ropes/Cables):
- نوسانات و برخورد: تکان‌های شدید می‌تواند باعث برخورد سیم بکسل‌ها با یکدیگر یا با دیواره چاهک شده و به آن‌ها آسیب برساند.
- خروج از شیار فلکه: سیم بکسل‌ها ممکن است از شیارهای فلکه‌های موتور خارج شوند.
- تجهیزات موتورخانه و چاهک:
- جابجایی یا سقوط موتور: موتور و گیربکس (در صورت وجود) ممکن است از پایه خود جابجا شده یا سقوط کنند.
- آسیب به تابلو فرمان: لرزش‌ها می‌توانند به قطعات الکترونیکی حساس در تابلو فرمان آسیب بزنند.
- خرابی بافرها: آسیب به بافرهای کف چاهک در اثر ضربات شدید.
- درب‌ها:
- گیر کردن و از کار افتادن: تغییر شکل قاب درب‌های طبقات و کابین می‌تواند منجر به گیر کردن یا از کار افتادن مکانیزم درب شود.
- باز شدن ناگهانی: در موارد نادر، نیروهای لرزه‌ای ممکن است باعث باز شدن غیرمنتظره درب‌ها در حین حرکت یا توقف شوند.
۲. راهکارهای مقاوم‌سازی و افزایش ایمنی در برابر زلزله
استانداردهای بین‌المللی مانند ASME A17.1 (در آمریکای شمالی) و EN 81 (در اروپا)، الزامات خاصی برای مقاوم‌سازی آسانسورها در برابر زلزله تعیین کرده‌اند. راهکارهای مقاوم‌سازی عمدتاً بر سه محور اصلی متمرکز هستند: مهار فیزیکی، سیستم‌های کنترلی هوشمند و طرح‌ریزی اضطراری.
الف. مهار فیزیکی و تقویت سازه‌ای
- مهار ریل‌های راهنما (Rail Fastenings):
- استفاده از بست‌های قوی‌تر و با فاصله نزدیک‌تر برای مهار ریل‌ها به دیواره چاهک (هر 1.5 تا 2 متر).
- تقویت اتصالات ریل‌ها به سازه ساختمان.
- مهار وزنه تعادل (Counterweight Guiding/Restraining):
- نصب ریل‌های راهنمای جداگانه برای وزنه تعادل و استفاده از کلاچ‌های خاص (Counterweight Guiding/Retaining Devices) برای جلوگیری از خروج آن از ریل یا برخورد با کابین.
- در برخی موارد، نصب صفحات جداکننده (Deflector Plates) بین وزنه تعادل و کابین.
- مهار کابین (Car Guiding):
- استفاده از لقمه‌های راهنما (Guide Shoes) با طراحی مقاوم‌تر و تقویت شده.
- در آسانسورهای پرسرعت و بلندمرتبه، ممکن است سیستم‌های فعال مهارکننده (Active Roller Guides) نیز به کار گرفته شوند.
- مهار تجهیزات موتورخانه:
- محکم کردن موتور، گیربکس (در صورت وجود)، تابلو فرمان و سایر تجهیزات با بست‌های محکم و لرزه‌گیر به کف یا دیواره‌های موتورخانه.
- استفاده از پایه‌های لرزه‌گیر (Seismic Mounts) برای جذب ارتعاشات.
- افزایش فضای آزاد (Clearance): اطمینان از وجود فضای کافی بین کابین، وزنه تعادل و دیواره‌های چاهک برای جلوگیری از برخورد در زمان نوسانات.
ب. سیستم‌های کنترلی هوشمند و سنسورها
- سنسورهای زلزله (Seismic Sensors):
- نصب سنسورهای زلزله‌نگار که به محض تشخیص لرزش‌های مشخص (معمولاً قبل از رسیدن امواج مخرب)، سیگنال اضطراری به تابلو فرمان ارسال می‌کنند.
- این سنسورها می‌توانند با سیستم تشخیص آتش‌سوزی (FAS) نیز یکپارچه شوند.
- حالت عملیاتی اضطراری (Earthquake Emergency Operation – EEO):
- فاز اول (Phase I): در صورت تشخیص زلزله، آسانسور به طور خودکار به نزدیک‌ترین طبقه حرکت کرده و پس از باز شدن درب‌ها، از سرویس خارج می‌شود.
- فاز دوم (Phase II – برای ساختمان‌های بلند): در ساختمان‌های بسیار بلند، ممکن است پروتکل‌های پیچیده‌تری وجود داشته باشد که آسانسور را به طبقه مشخصی برای تخلیه اضطراری هدایت کند.
- سیستم‌های عیب‌یابی خودکار: در صورت آسیب‌های جزئی، سیستم آسانسور می‌تواند با ارسال گزارش خطا به مرکز کنترل، نیاز به بازرسی و تعمیر را اعلام کند.
ج. طرح‌ریزی اضطراری و آموزش
- آموزش کاربران: اطلاع‌رسانی به کاربران در مورد نحوه صحیح واکنش در زمان زلزله در داخل آسانسور (مانند نشستن، پوشاندن سر و گردن، و عدم تلاش برای خروج).
- پروتکل‌های نجات: تعریف دقیق پروتکل‌های نجات برای تیم‌های نگهداری و امدادگران در صورت گیر افتادن افراد در آسانسور پس از زلزله.
- بررسی پس از زلزله: پس از هر زلزله با شدت قابل توجه، آسانسور باید توسط تکنسین‌های متخصص بازرسی کامل شود و تا زمان تأیید ایمنی، از سرویس خارج گردد.
نتیجه‌گیری
اثر زلزله بر عملکرد آسانسور یک چالش جدی است که نیازمند توجه ویژه در طراحی، نصب و نگهداری است. با اجرای راهکارهای مقاوم‌سازی فیزیکی، تجهیز آسانسور به سیستم‌های کنترلی هوشمند و سنسورهای زلزله، و همچنین آموزش مناسب کاربران، می‌توان ریسک حوادث ناشی از زلزله را به حداقل رساند. این اقدامات نه تنها ایمنی کاربران را تضمین می‌کند، بلکه به پایداری ساختمان در شرایط بحران کمک کرده و امکان استفاده از آسانسور برای عملیات امداد و نجات حیاتی را نیز فراهم می‌آورد.
بررسی علل اصلی حوادث آسانسور و راهکارهای پیشگیری
تعمیر و نگهداری آسانسور: کلید ایمنی و طول عمر
سروصدای آسانسور: دلایل و راهکارهای کاهش آن
